Xây dựng chiến lược kinh doanh: 6 bước đi cơ bản dành cho startup

Chiến lược là yếu tố giúp doanh nghiệp định hình bản thân và bứt phá, dù ở bất kỳ quy mô nào. Với doanh nghiệp khởi nghiệp, việc nghiên cứu và xây dựng chiến lược càng quan trọng hơn.

Chiến lược kinh doanh là tạo sự khác biệt và lựa chọn một tập hợp các hoạt động khác nhau để mang lại sự pha trộn giá trị độc đáo cho khách hàng. Xây dựng chiến lược là một chủ đề lớn, song bạn có thể bắt đầu bằng sáu bước đơn giản, với trọng tâm là năm áp lực cạnh tranh kinh điển của Micheal E.Porter: đe dọa từ những đơn vị mới tham gia, đe dọa từ sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế, cạnh tranh giữa các đối thủ hiện tại, năng lực mặc cả của các nhà cung cấp.

Bước 1: Nhìn ra bên ngoài để xác định nguy và cơ

Ở cấp cao nhất, chiến lược liên quan đến việc phân tích môi trường bên ngoài và xác định cách thức phân bổ nguồn lực tài chính, con người cùng năng lực của công ty để tạo ra lợi thế khai thác.

Môi trường bên ngoài luôn tiềm ẩn mối đe dọa: công ty mới tham gia, những thay đổi nhân khẩu học, nhà cung cấp cắt hợp đồng, các sản phẩm thay thế, những tiến bộ công nghệ có thể khiến giải pháp của bạn bị trục trặc – hoặc vấn đề về khách hàng – điều đó có thể làm giảm khả năng thanh toán của khách hàng. Doanh nghiệp có thể bị đe dọa bởi một đối thủ cạnh tranh có thể sản xuất hàng hóa chất lượng tương tự với mức giá thấp hơn nhiều hoặc một sản phẩm tốt hơn nhiều với cùng giá bán. Chiến lược phải có khả năng ứng phó với các mối đe dọa này.

Môi trường bên ngoài cũng chứa đựng nhiều cơ hội: công nghệ mới, thị trường chưa ai phục vụ v.v.. Vì vậy, hãy tự hỏi những câu sau:

1. Môi trường kinh tế mà chúng ta phải hoạt động kinh doanh là gì? Nó đang thay đổi như thế nào?

2. Đâu là cơ hội để tạo ra lợi nhuận?

3. Rủi ro liên quan đến những cơ hội này là gì?

Bước 2: Tìm kiếm trong nội tại tài nguyên, năng lực và thực tiễn

Tài nguyên và năng lực nội bộ có thể là hạn chế đối với việc lựa chọn chiến lược của bạn, đặc biệt là đối với một doanh nghiệp nhỏ có ít nhân viên và hầu như không có tài sản cố định. Chẳng hạn, một chiến lược khai thác thị trường chưa ai phục vụ trong ngành công nghiệp điện tử có thể không khả thi nếu công ty của bạn thiếu nguồn vốn tài chính cần thiết và bí quyết khai thác. Chiến lược chỉ có thể thành công nếu nó có được sự ủng hộ từ đúng người và đúng nguồn lực. Vì vậy, hãy tự hỏi những câu sau:

1. Năng lực của tổ chức là gì? Làm thế nào để những năng lực này cho chúng ta một lợi thế so với các đối thủ cạnh tranh?

2. Tài nguyên nào hỗ trợ hoặc hạn chế hành động của chúng ta?

Bước 3: Cân nhắc các chiến lược để xác định mối đe dọa và cơ hội

Clayton Christensen đã khuyến nghị các chiến lược gia trước hết hãy ưu tiên những mối đe dọa và cơ hội họ tìm thấy (ông gọi chúng là lực lượng thúc đẩy cạnh tranh), sau đó thảo luận về từng vấn đề. Nếu bạn làm theo lời khuyên này và phát triển các chiến lược để đối phó với chúng, hãy chắc chắn làm những điều sau:

1. Tạo ra nhiều lựa chọn thay thế. Ít khi chỉ có một cách để làm việc. Đôi khi, phần tốt nhất của hai chiến lược có thể được kết hợp để tạo ra chiến lược thứ ba mạnh mẽ hơn.

2. Kiểm tra tất cả các sự kiện và đặt câu hỏi cho tất cả giả định.

3. Một số thông tin chắc chắn bị thiếu. Để đánh giá tốt hơn một chiến lược cụ thể, hãy xác định thông tin bạn cần. Sau đó mới thu thập thông tin.

4. Chọn lọc các chiến lược hàng đầu trong số những chiến lược khôn ngoan nhất bạn biết. Làm như vậy sẽ giúp bạn tránh được tư duy theo tập thể.

Bước 4: Xây dựng sự hòa hợp trong các hoạt động hỗ trợ chiến lược

Porter đã giải thích rằng chiến lược không chỉ là một kế hoạch chi tiết để thu hút khách hàng; nó cũng kết hợp các hoạt động thành một chuỗi, trong đó các liên kết hỗ trợ lẫn nhau để tăng hiệu quả trong việc loại những kẻ bắt chước khỏi cuộc chơi. Ông sử dụng ví dụ hãng hàng không Southwest Airlines để minh họa cho quan niệm về sự phù hợp.

Chiến lược của Southwest Airlines dựa trên sự quay vòng máy bay nhanh chóng. Quay vòng nhanh cho phép hãng hàng không khởi hành thường xuyên và sử dụng tốt hơn các tài sản máy bay đắt tiền của mình. Do vậy, đến lượt mình, những lợi thế này hỗ trợ các đề xuất có chi phí thấp, tiện lợi cao mà nó cung cấp cho khách hàng. Vì vậy, mỗi hoạt động này lại hỗ trợ cho những hoạt động khác và mục tiêu cao hơn.

Porter chỉ ra rằng mục tiêu đó được hỗ trợ thêm từ các hoạt động quan trọng khác, bao gồm nhân viên cửa khẩu và nhân viên mặt đất tràn đầy động lực và làm việc hiệu quả, chính sách không cung cấp bữa ăn và không thực hiện chuyển hành lý xen tuyến. Những hoạt động làm cho việc quay vòng nhanh chóng trở nên khả thi. Chiến lược của Southwest Airlines liên quan đến toàn bộ hệ thống hoạt động thay vì tập hợp các phần riêng rẽ. Lợi thế cạnh tranh của nó đến từ sự hòa hợp và củng cố lẫn nhau trong các hoạt động.

Bước 5: Tạo ra sự thống nhất

Dù đã phát triển một chiến lược phù hợp, công việc mới chỉ hoàn thành được một nửa. Nửa còn lại là tạo sự liên kết giữa con người với hoạt động và chiến lược của công ty. Sự thống nhất là điều kiện trong đó nhân viên ở mọi cấp (1) hiểu chiến lược và (2) hiểu vai trò của mình trong việc hiện thực hóa chiến lược. Hãy đảm bảo bạn có lực lượng hùng hậu các nhân viên ủng hộ mình.

Thống nhất cũng bao gồm các nguồn lực khác. Marketing phải được tập trung vào đúng những khách hàng được xác định trong chiến lược. Lương và thưởng phải được thống nhất với các hành vi cùng hiệu suất thúc đẩy chiến lược. Tài sản vật chất phải được triển khai đồng bộ với mục tiêu cao nhất của tổ chức.

Bước 6: Chuẩn bị triển khai

Một chiến lược hùng mạnh sẽ vô dụng nếu tổ chức của bạn không chuẩn bị để thực hiện nó một cách hiệu quả. Thật không may, một số người bị cuốn theo các chi tiết về chiến lược mà quên đi những hoạt động bên lề cần thiết để mang lại hiệu quả. Một lợi ích của doanh nghiệp khởi nghiệp là bạn bắt đầu với một bảng biểu sạch sẽ. Sau khi đã có một chiến lược, bạn có thể rảnh tay tổ chức xung quanh nó: thuê người có đủ năng lực cần thiết, mua sắm các thiết bị phù hợp, phân bổ những tài nguyên này, v.v..

—

Xây dựng chiến lược là một công việc lớn và sâu sắc với ngay cả những doanh nghiệp có quy mô lớn. Song lợi thế của một công ty khởi nghiệp chính là sự tinh gọn. Một công ty khởi nghiệp nên được xem như một thử nghiệm. Nếu thử nghiệm không mang lại kết quả mong muốn, hãy chuẩn bị để thay đổi – và thực hiện nó một cách nhanh chóng.

Nguồn: trích từ cuốn HBR Cẩm nang doanh nhân, AlphaBooks, 2020.