Trí tuệ nhân tạo trong chăm sóc sức khỏe? Đừng chỉ tập trung vào công nghệ

Trí tuệ nhân tạo đang ngày càng được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực trong cuộc sống, đặc biệt là chăm sóc sức khỏe. Vậy đâu là ưu và nhược điểm của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực này?

Chuyên gia công nghệ Jarno Duursma nhận thấy cả lợi thế và bất lợi khi sử dụng AI trong chăm sóc sức khỏe. Đầu tiên là lợi thế: Các nhà khoa học tại Life Lines, một nghiên cứu quy mô lớn về sự khởi phát của các bệnh mãn tính ở 165.000 người tại miền bắc Hà Lan, đã sử dụng phần mềm thông minh nhân tạo. Duursma: “Nghiên cứu này đã được tiến hành từ năm 2006. Một cơ sở dữ liệu khổng lồ đang được tổng hợp từ tất cả các nghiên cứu và bảng câu hỏi đó. Với sự trợ giúp của AI, các bác sĩ có thể xác định các kết nối mà nếu không họ sẽ không bao giờ phát hiện ra, như cải thiện chẩn đoán trầm cảm hoặc dự đoán ung thư.”

Còn nghiên cứu về thuốc thì sao? Tại Đại học Leiden ở Hà Lan, các nhà nghiên cứu đang làm việc trên một mô hình dựa trên 3,8 triệu phép đo đã được công bố trên các loại thuốc từ những năm 1970. Nó hoạt động như một loại thư viện giúp các nhà khoa học tìm kiếm đúng hướng. Hệ thống cũng dự đoán các tương tác giữa hóa chất và protein dựa trên 5,5 tỷ điểm dữ liệu.

Sử dụng các dự đoán của phần mềm, một nhà hóa học có thể tiến hành thử nghiệm xem liệu loại thuốc tiềm năng có hiệu quả trong thực tế hay không. Về vấn đề này, việc sử dụng trí tuệ nhân tạo giúp tiết kiệm rất nhiều thời gian và tiền bạc. “Đây là những ứng dụng rất tốt cho phép bạn phát triển một loại thuốc có tác dụng nhanh hơn hoặc sử dụng một loại thuốc hiện có cho các bệnh khác. Đây là những phát triển tuyệt vời giúp tôi phấn khích hơn,” Duursma cho biết thêm.

Một lĩnh vực khác không kém phần thú vị là: Bác sĩ thay thế trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Ví dụ: một bác sĩ kỹ thuật số sẽ đảm nhiệm phần tiếp nhận thông tin của bệnh nhân hoặc tóm tắt các đoạn văn bản phức tạp và dài dòng trong một video ngắn cho bệnh nhân. “Bằng cách để trí thông minh nhân tạo thực hiện việc tiếp nhận thông tin, bác sĩ có nhiều thời gian hơn. Bạn cũng có thể sử dụng bác sĩ kỹ thuật số này để giải thích các tờ rơi của bệnh nhân bằng video.”

Đừng chỉ tập trung vào công nghệ

Dù dành nhiều tâm huyết cho AI, song chuyên gia công nghệ Duursma cũng cảnh báo không nên sử dụng AI trong chăm sóc sức khỏe. “Việc chăm sóc sức khỏe của chúng ta ngày càng trở nên đắt đỏ hơn và đang tạo ra nhiều áp lực hơn cho xã hội. Chúng ta cần phải làm gì đó để giải quyết vấn đề, nhưng không nên chỉ tập trung vào công nghệ. Chúng ta vẫn cần phải theo dõi những mối nguy hiểm của AI.”

Theo quan điểm của ông, chúng ta có xu hướng đánh giá quá cao giá trị của phần mềm. Để minh họa cho quan điểm này, ông chỉ ra một thuật toán dự đoán liệu một nốt ruồi có ác tính hay không.

“Phần mềm hoàn toàn có khả năng chọn ra những vết bớt xấu, nhưng điều gì đã xảy ra khi các nhà khoa học bắt đầu thăm dò xem nó đã làm điều đó như thế nào? Hệ thống không đưa ra kết luận bằng cách xem xét chính các nốt ruồi, nó xem thước đo mà các bác sĩ da liễu sử dụng để theo dõi sự phát triển của các nốt ruồi đáng ngờ như là một tín hiệu quan trọng. Điều này cho thấy một thuật toán được đào tạo với các hình ảnh vết bớt khác nhau sẽ đưa ra đánh giá dựa trên một thứ hoàn toàn khác so với những gì bạn có thể mong đợi.”

Duursma nhận thấy điều tương tự trong một loạt các sáng kiến ​​được thiết kế để phát hiện Covid-19 trên ảnh chụp phổi bằng cách sử dụng AI. “Những bức ảnh chụp phổi này đều có chất lượng khác nhau và có rất nhiều sắc thái trong đó. Một hệ thống AI cụ thể lại một lần nữa đưa ra kết luận dựa trên một điều gì đó kỳ lạ. Thuật toán chẩn đoán của nó dựa trên một phông chữ trên hình ảnh X-quang của một số bệnh viện nhất định nơi ghi nhận nhiều bệnh nhân nhiễm Covid. Hộp đen này là một trong những mối nguy hiểm từ AI mà chúng ta cần phải đề phòng.”

Không phải mọi vấn đề đều có thể được ghi lại trong dữ liệu

Theo Duursma, một nhược điểm khác của việc sử dụng trí tuệ nhân tạo là chúng ta muốn nắm bắt mọi vấn đề dưới dạng dữ liệu. “Bằng cách dữ liệu hóa vấn đề này, bạn có thể giảm thiểu vấn đề một cách không cần thiết. Điều này tạo ra một chủ nghĩa công nghệ, theo đó bạn chỉ tập trung vào nơi dữ liệu có thể được thu thập.”

Duursma tin rằng chúng ta cũng không nên mù quáng trước bất kỳ hậu quả lâu dài ngoài ý muốn nào mà công nghệ hoặc trí tuệ nhân tạo có thể gây ra. Ông trích dẫn ví dụ về camera selfie trong iPhone: “Camera selfie đã góp phần làm cho cá nhân trở nên có tiêu điểm hơn. Những người trẻ hiện nay đến thăm một bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ với bộ lọc Snapchat yêu thích của họ: ‘Đây là cách tôi muốn trông như thế này.’ Đó là hậu quả không mong muốn của công nghệ này, nhưng chưa có nhà phát triển Apple nào tính đến điều đó.”

Ông cũng cho rằng chúng ta cần chú ý nhiều hơn đến những tài năng và phẩm chất mà chúng ta đánh mất “trên đường đi” do hậu quả của công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. “Tôi từng rất giỏi trong việc ghi nhớ các số điện thoại. Bây giờ điện thoại làm điều đó cho tôi. Tương tự với việc điều hướng hoặc tính nhẩm. Đây là những kỹ năng mà chúng ta đang mất đi khi sử dụng công nghệ. Đặc biệt là trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, điều quan trọng là chúng ta phải ứng xử thật cẩn thận.”

Hãy nhìn điều này từ góc độ của một la bàn đạo đức. Hãy tưởng tượng rằng chúng ta sẽ sớm có một thuật toán không thể sai lầm để kiểm tra nốt ruồi. Sau đó, các bác sĩ X quang có được phép không học kỹ năng này không? Hay chúng ta dạy học sinh không nhìn ảnh vì phần mềm làm được điều đó? Không có câu trả lời chính xác cho những câu hỏi này, nhưng chúng ta nên tiếp tục xem xét khía cạnh này một cách nghiêm túc.

Các chẩn đoán bằng AI được đánh giá quá cao

Nhà triết học công nghệ tại Đại học Khoa học Ứng dụng Fontys, Rens van der Vorst, cũng đưa ra những ví dụ quan trọng tương tự khi nói về AI trong chăm sóc sức khỏe. “Nói chung, bạn thấy rằng kết quả chẩn đoán của các thuật toán là khá đáng thất vọng. Sau sự bùng nổ của hào quang, tất cả các loại tuyên bố đã được đưa ra. Chúng ta có xu hướng đánh giá quá cao tác động của công nghệ trong ngắn hạn nhưng đánh giá thấp nó trong dài hạn. Có thể điều tương tự đang xảy ra với AI.”

Van der Vorst chủ yếu nhận thấy lợi thế của việc sử dụng AI trong các hoạt động hậu cần ở bệnh viện. “Công nghệ thường đóng vai trò như một bộ khuếch đại. Vì vậy, nếu bạn bắt đầu sử dụng AI để giúp siêu thị hoạt động hiệu quả hơn, siêu thị sẽ hoạt động hiệu quả hơn. Điều này cũng đúng với bệnh viện. Chúng tôi nhận thấy phần mềm chưa đủ tốt để đưa ra chẩn đoán, nhưng AI có khả năng lập kế hoạch hiệu quả hơn. AI cũng có thể đóng vai trò trong việc chăm sóc phòng ngừa ngay bây giờ.”

Nguồn: Innovation Origins